Fizyopatoloji:

Kadın cinsel yanıtı birçok faktörün birbirleriyle karmaşık bir etkileşmesi sonucu ortaya çıkmaktadır. Bunlar hormonal, vasküler, musküler, nöronal ve psikojenik faktörlerdir.

Hormonal Faktörler:

Östrojen eksikliğine bağlı olarak vaginal kuruluk, cinsel istekte azalma ve cinsel uyarılma yetersizliği gibi bulgular görülebilir. Östrojen eksikliğinin en önemli sebepleri cerrahi veya medikal kastrasyon, prematür ovaryan yetmezlik, doğum kontrol haplarının uzun süre kullanımı ve hipotalamo-hipofizer yolda oluşan fonksiyon bozukluklarıdır.

Vasküler Faktörler:

Kadın cinsel uyarılma bozuklukları kalp hastalığı, hipertansiyon, sigara içimi, diabet, hiperkolesterolemi gibi daha çok medikal sebeplere bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Bu nedenlere bağlı olarak pudental veya iliohipogastrik arterlerde arterioskleroz görülebilir ve kan akımında meydana gelen azalmaya bağlı vaginal ve klitoral vasküler yetersizlik sendromu meydana gelebilir. Arteriosklerotik hastalıklar sonucu disparoni ve vaginal kuruluk gibi bulgular ortaya çıkabilir. Bunlar pelvik kan akımının bozulmasına bağlı olarak ortaya çıkarlar Ayrıca pelvise yönelik tekrarlayan travmalar pelvik arterlerde kan akımını azaltarak cinsel fonksiyon bozukluğuna sebep olabilir.

Musküler:

Levatör ani kası orgazm esnasında motor fonksiyonların kontrolünden sorumlu iken bulbokavernöz ve iskiyokavernöz kasların kasılmasıyla orgazm ve cinsel uyarılma meydana gelir. Levatör ani kası hipotonik olduğunda anorgazmi, hipertonik olduğunda ise disparoniye neden olabilir.

Nöronal Faktörler:

Spinal kordun travması veya diabet gibi kronik hastalıklar sonucu meydana gelen üst motor nöronun tam lezyonları orgazm olmayı zorlaştıran bir etken iken, parsiyel üst motor lezyonları psikojenik lubrikasyon kapasitesini etkileyerek cinsel fonksiyon bozukluğuna yol açabilir. Erkek ereksiyon bozukluklarında da benzer nörojenik etkenler rol almaktadır

Psikojenik Faktörler:

Seratonin geri alım inhibitörleri ile tedavisi mümkün olan anksiyete ve depresyon kadın cinsel fonksiyon bozukluklarına neden olabilir. Bunun yanında bu ilaçların yan etkisi olarak uyarılmada ve cinsel istekte azalma gibi orgazmı geciktiren etkenler sildenafil kullanımı ile tedavi edilebilir.

Kadın cinsel fonksiyon bozukluklarının değerlendirilmesine hastanın öyküsünün alınarak başlanması gerekir. Daha sonra pelvik muayene ve FSH, LH, testosteron ve östradiol gibi hormonlar analiz edilerek hipotalamo-hipofizer aks fonksiyonları değerlendirilmelidir. Menapozdaki hastalarda vaginal atrofi, genç bayanlarda vestibulit gibi enfeksiyonlar pelvik muayene sırasında göz önünde bulundurulmalıdır. Nörolojik hastalıkları ekarte etmek amacıyla genital duyular, Kegel ve bulbokavernöz refleksler değerlendirilmelidir.

Arterioskleroza neden olabilen hastalıkların tanımlanabilmesi amacıyla uterin, vaginal, labial, klitoral kan akımı ölçümü yapılmalıdır.

Göz önünde bulundurulması gereken en önemli noktalardan biri de psikojenik düzensizliklere başlı olarak seratonin geri alım inhibitörleri, antikolinerjik ajanlar, beta adrenerjik blokörler gibi ilaç kullanımlarının saptanmasıdır. Belirtilen farmakolojik ajanlar kadın cinsel fonksiyonlarını olumsuz yönde etkileyebilir.

Bu grup hastaların değerlendirme ve tedavi ağamalarında konu hakkında tecrübeli olan bir Psikiyatri uzmanı ile birlikte çalışılmalıdır. Jinekologlar organik ve hormonal nedenlerin tesbiti ve tedavisini planlarken Psiyatrist de yardım ve destekleyici yöntem ve medikasyonları kullanmalıdır.

Tedavi planlamasında çift ile birlikte karar verilmeli ve onayları alınmalıdır. Tedavi başlangıcında çifte ihtiyaçları olduğu verilmelidir. Bu aşamada kas gevşeticiler, lubrikatör kremler ve sedatiflerden faydalanılabilir.

Hormon yerine koyma tedavisi kadın cinsel fonksiyon bozukluğunun tedavisinde en önemli unsurdur. Diğer medikal tedavi protokollerinin kullanımı henüz deneme aşamasındadır.

Östrojen Yerine Koyma Tedavisi:

Östrojen eksikliğine sebep olan spontan veya cerrahi menapoz libidoda azalma, vaginal kuruluk, osteoporoz ve kalp hastalığı riskinde artışa neden olabilir. Östrojen yerine koyma tedavisiyle östrojen eksikliğinin meydana getirdiği olumsuzluklar ortadan kaldırılabilir. Yine vaginal atrofi, kuruluk kremlerle tedavi edilebilir. Östrojen yerine koyma tedavisindeki en önemli noktalardan birisi östrojenin meme kanserine neden olabileceği gerçeğinin göz önünde bulundurulmasıdır (9,10).

Sildenafil:

Diğer vazoaktif ajanlarla kombine edilerek veya tek başına kullanılabilir. Selektif tip5 (cGMP spesifik) fosfodiesteraz inhibitörüdür. cGMP yıkımını azaltır. cGMP nitrik oksitin sekonder habercisi olduğu için klitoral ve vaginal düz kas gevşemesini sağlar (9).

L-Arginin:

Kullanımı çalışma aşamasındadır. Vasküler ve non-vasküler düz kas gevşemesini sağlayan nitrik oksitin öncül molekülüdür.

Metil testesteron:

Androjen kullanımı ile akne, kilo alma, fıirşutizm, menstrüasyon düzensizliği, fasial kıllarıma artığı, ses kalınlaşması gibi yan etkiler görülebilmektedir. Bununla birlikte östrojen tedavisi ile kombine edilerek vaginismus ve cinsel isteksizlik önlenebilir.

Yohimbin:

İlacın kadın cinsel fonksiyon bozukluklarında kullanım çalışmaları sürmektedir. Presinaptik alfa-2 adrenerjik reseptör blokajı yaparak parasempatik yanıtın artması ve adrenerjik yanıtın azalmasına neden olur.

Prostoglandin El:

Kadınlarda cinsel fonksiyon bozukluklarının tedavisi amacıyla vaginal uygulanımı deneme aşamasındadır.

Apomorfin:

Kadın cinsel fonksiyon bozukluğu tedavisindeki etki mekanizması tam olarak ortaya konulamamıştır. Esas olarak Parkinson Hastalığında kullanılan kısa etkili dopamin agonistidir.

Fentolamin:

Spesifik olmayan alfa adrenerjik blokaj yapmak suretiyle vasküler düz kas relaksasyonunu saşlayan bir ajandır.

Erkekler için kalıcı doğum kontrolü sağlamak için tasarlanmış, sık uygulanan bir işlemdir. A.B.D’de her yıl 500000 kişi vazektomi olmayı seçmektedir. Güvenli ve ucuzdur. Seksüel zevki kısıtlamaz. Yumurtayı dölleyen sperm testisler üretilir. Vaz deferens yada sperm kanalları denilen iki küçük tüp her iki testten spermleri taşır. Bu arada spermler prostat sıvısıyla buluşur ve semeni oluşturur. Semen cinsel ilişki sırasında dışarı atılan sıvıdır. Vazektomi, her iki sperm kanalını tıkayarak spermin semen ile karışmasını önler. Vazektomi esnasında, doktor her iki sperm kanalını keser ve bağlar. Sonuç olarak, dışarı atılan semen içerisinde sperm bulunmaz.

15-30 dk süren bir işlemdir. Scrotuma 1 yada 2 küçük insizyon gerekir. Sonra sperm kanalları bulunup kesilirve bağlanır. Kesilen uçların yeniden birleşme ihtimalini azaltmak için her iki uçtan 0.5-1 inç lik parçalar çıkarılır. Cilt kesileri çok küçük olduğu için dikiş gerekmiyebilir eğer dikiş kullanılırsa bunlar kendi kendine eriyecektir.

Basit, efektif bir işlemdir. Kalıcıdır, kolay bir ameliyatla erkeğin kadını gebe bırakması ömür boyu kesin bir şekilde engelleni. Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratmaz. Hastanede kalmayı gerektirmez. Diğer korunma yöntemlerine kıyasla ucuzdur.

Vazoktemi sonrası uzun süreli komplikasyon görülmemektedir. Vazoktemiden sonra erkeklerin %60-70’inde antisperm antikorları oluştuğu doğrudur. Bu spermin kendisine ait bir allerji tipidir.

Normal vazektomiden farklı bir işlem değildir.Cilt keskin birklemp le açılır. Yine küçük bir sperm ka alı çıkarılır. Ciltteki açıklık belki biraz daha küçüktür.

En sık yan etkileri küçük miktarda kanama (pansumanı hafif boyayan), biraz rahatsızlık ve kesi yerinde orta derecede şişmedir. Bunlar sık değildir ve 72 saat içerisinde geriler. Bazen cilt rengi siyah yada maviye döner. Bu ağrısızdır ve sadece birkaç gün sürer ve tedavisiz kaybolur. Nadiren küçük bir damar skrotum içine açılabilir ve pıhtı oluşturur. Bu pıhtı zaman içerisinde kaybolur. Fakat geniş olursa ağrı yapar ve skrotumun tekrar açılarak temizlenmesini gerektirir. Bu durumda hastaneye yatış ve genel anestezi gerekir.

Hemen hemen herzaman başarılıdır. Semende sperm görülmesi 1000 vakanın 2 sinde rapor edilmiştir. Bu durum kesik sperm kanal uçlarının büyüyebileceğinin ve birleşebileceğini göstermektedir, ikinci bir vazektomi gerekir. Sperm kanallarının kendiliğinden tekrar birleşmesi çok çok nadirdir. Fakat rapor edilmiştir.

Kendinizi rahat ve huzurlu hissetmeniz için, size anestezi verilecek. Lokal yada bölgesel anestezi yapılabilir. Yani rahat fakat uyanık olacaksınız. Yada genel anestezi verilebilir. Yani işlem esnasında uyuyabilirsiniz.Anestezi etkisini oluşturduktan sonra doktor skrotumunuza (testislerinizin içinde bulunduğu kese) bir kesi yapar. Vaz deferenslerin kesik uçları bulunup dışarı alınır ve büyüteç altında muayene edilir. Her iki kesik uçtan bir bölümü kesilebilir.

Hastanede birkaç saat kalmanız gerekir. Eve gitmenize izin verildiği zaman, arabanızı kullanacak birileri olmalıdır. Hissedeceğiniz rahatsızlık genellikle artan derecelidir. Eğer ihtiyacınız olursa ağrı kesici alabilirsiniz.

İyileşmenize yardım edecek bazı şeyler yapabilirsiniz;

-1 .gün ayaklarınızı mümkün olduğu kadar uzatın, şişme şansını azaltmak için.

Bir buz paketini kısa sürelerle skrotumunuzun üzerine yerleştirebilirsiniz. Buda şişliği azaltabilir.

– Pamuklu , rahat iç çamaşırları giyin ve sporcuların kullandığı desteklerden kullanın.

– En az 2 hafta ağır kaldırma ve egzersizden kaçının.

– Doktorunuza ne kadar seksten uzak kalacağınızı sorun, temel semeninizde kan görebilirsiniz bu normaldir.

– Doktorunuza ne zaman işe başlayabilmeğinizi sorun.

Vazektominin geri çevrilmesi sonucunda görülen problemini nadirdir.

– Genel anestezi ile ilgili riskler

– Enfeksiyon , kızarıklık, ağrı

– Skrotum içine kanama, ağrının artması

– Aşırı şişme, geniş bir lacivert yada siyah bölgu, büyüyen bu şişlik

– Fertilitenin tekrar kazanılmasında başarısızlık

Siz ve partneriniz bir çocuk sahibi olmaya karar verdiniz. Fakat daha önce size bir vazektomi yapıldı ( sizi steril yapmak için uygulanan bir işlem, çocuk sahibi olmayı engelleyen). Şu anda siz vazektominizi geri çevirecek cerrahiyi düşünüyorsunuz. Size partneriniz seçeneklerinizin ne olduğunu işlemden önce konuşmalısınız.

Vazektominizden sonra,testisleriniz sperm üretmeye devam mim, fakat bu spermlerin penis içinden geçerek dışarı atılması engellenmiştir. Vazektominin düzeltildiği ameliyatta iso, vas deferenslerin(spermlere testisten üretraya taşıyan kanal) kosik uçları tekrar birleştirilir. Eğer işlem başarılı olursa sporm yeniden penis içinden ilerleyerek ejakulasyon esnasında dışarı atılabilir.

Doktorunuz operasyona nasıl hazırlanacağınız konusunda size özel bilgileri verecektir. Genel olarak operasyondan 7-10 gün öncesinden aspirin alımının kesiniz ve doktorunuza başka herhangi bir ilacı bırakıp bırakmamanız gerektiğini sorunuz. Yanınızda kısa lastikli pamuklu iç çamaşırı ya da sporcu destekleyicisi getiriniz.